"We wilden van Anne’s huis geen museum maken"
- Henk Schröder, architect -
Veel zijn ze niet waard. Maar voor Henk Schröder was de vondst van twee postzegels uit de jaren '30 iets bijzonders. Nog goed weet hij dat hij ze aantrof onder een drempel in het huis waar Anne Frank woonde voordat zij moest onderduiken. "Er gaat dan wel wat door je heen", zegt hij; "Misschien zaten ze op een enveloppe die Anne in handen heeft gehad. Of waren ze van haar vader, want die spaarde postzegels. Dan komt de tijd, dat zij hier leefden, opeens heel dichtbij."
Vaak heeft Schröder aan Anne en haar familie gedacht toen hij op het Merwedeplein 37-II aan het werk was. In 2004 kreeg hij van Woningcorporatie Ymere, die het pand had aangekocht, de opdracht om deze plek terug te brengen tot de staat waarin het verkeerde toen de Franks hier woonden. Die kans greep de architect met beide handen aan. "Ik vond dat ik dit moest doen. Uit respect voor Anne", legt hij uit.
Eerder was hij al betrokken geweest bij de restauratie van woningen. Toch was de opdracht die Schröder deze keer kreeg anders dan alle voorgaande. Als hij vroeger twijfels had over hoe een huis er had uitgezien, kon hij zijn fantasie nog wel eens gebruiken. Maar nu moest alles kloppen. Van het behang tot de deurbel. "Dat was geen gemakkelijke opgave, maar ik denk dat we er voor 90% in geslaagd zijn".
Om te weten hoe Anne's woning er uit had gezien, bestudeerde Schröder de weinige foto's die haar vader hier had gemaakt. Ook de paar woorden, die zij er over op papier zette, waren bruikbaar. Maar soms brachten die hem in verwarring. Zoals de brief waarin Anne haar eigen kamertje beschreef. Van de wastafel, die er gezeten moest hebben, was niets meer terug te vinden. Totdat Schröder, laagje voor laagje, het behang weghaalde en sporen zag van loden buizen en een lichtschakelaar. "Dan vallen alle stukjes van de puzzel op de goede plaats", zegt hij.
Met hulp van de buurtbewoners, die graag een bijdrage aan het project wilden verlenen, kwam Schröder in het bezit van een wastafel die nog origineel was. Die werd in Anne's kamertje aangebracht. Ook schakelaars, deurkrukken en glas-in-lood raampjes werden bereidwillig afgestaan.
"Er was iemand die ons een heel keukenblok aanbood. Met net zo'n granito aanrecht als uit de jaren '30. We hebben besloten het na te maken, en niet over te nemen, maar het zegt wel iets over hoe graag de mensen ons wilden helpen."
Dat Anne Frank nog steeds van betekenis is, merkte Schröder ook toen hij op een dag in de woning wat stemmen hoorde. In een taal, die niet de zijne was, probeerde iemand de aandacht te trekken. Al snel bleek dat het om een leraar ging met zijn schoolklas, afkomstig van een Duitse school die Anne's naam droeg. Ieder jaar gingen zij naar Amsterdam om de plekken, die iets met haar hadden te maken, te bezoeken en elke keer liepen zij dan langs het huis waar zij had gewoond totdat zij zich voor de nazi's moest verbergen. Toen daar de deur toevallig openstond, wilden zij er graag een kijkje nemen.
"Niet altijd kun je op zo'n vraag ingaan", zegt Schröder; "Maar dit vond ik toch wel bijzonder. Eén van die meisjes vroeg of ze Anne's kamertje mocht zien. Net zo oud was ze als de Anne die ik altijd voor me zag als ik aan haar dacht. Van zo'n 13 jaar. Dat meisje daar te zien staan, op de plek waar haar leeftijdsgenootje ook altijd kwam, was een mooi moment."
Meer mooie momenten heeft Schröder op het Merwedeplein meegemaakt. Allemaal heeft hij ze beschreven in zijn eigen dagboekje dat hij tijdens de restauratie bijhield. Ook de vondst, die één van zijn collega's in de keuken deed, staat er in. Niet meer dan een prop kranten was het, maar wel één waarmee misschien wel Otto Frank een muizenholletje had dicht gemaakt; het jaartal 1935 duidde in elk geval op de periode dat hij hier met zijn gezin woonde.
"Die dingen heb ik opgeschreven, zodat ik ze niet vergeet", zegt Schröder; "Besef wel dat ik met m'n team een half jaar in deze woning heb rondgelopen. Een stukje van mijn leven is het geworden."
Eind augustus 2005 kon Henk Schröder het project afsluiten. Teruggebracht naar de tijd dat de familie Frank hier woonde, werd de sleutel van het huis overgedragen aan de nieuwe huurder. Ieder jaar laat de Stichting Amsterdam Vluchtstad er een schrijver wonen die in zijn eigen land niet vrij kan werken en die kans op deze plek wel krijgt.
"Een prachtige bestemming" zegt Schröder die zag hoe de eerste gast-schrijver zijn intrek nam, en er met hem ook modern huisraad meekwam. Of de architect, die zoveel moeite had gedaan het verleden terug te halen, zoiets niet storend vond?
"Niet in het minst", antwoordt hij; "Altijd al hebben we gezegd dat dit huis geen museum mag worden. Degene die hier komt te wonen, moet er gelukkig zijn en zich vrij voelen. Net zoals Anne. Totdat anderen haar dat onmogelijk maakten."
Wil je rondlopen door Anne's huis, zoals het er uit zag
toen het net gerestaureerd was en nog niet ingericht,